شاخص‌های ارزشیابی کیفیت در آموزش مجازی: فراترکیبی از رویکردها، معیارها و استانداردهای کیفیت

  زمینه و هدف: با توجه به مزیت‌های چشمگیری که آموزش مجازی می‌تواند برای جامعه به ارمغان آورد، توسعه مؤسسات ارایه دهنده این نوع آموزش مورد استقبال دست‌اندرکاران تعلیم و تربیت در سراسر دنیا قرار گرفته است. این مؤسسات هم‌زمان با توسعه روزافزون، با چالش‌های عمده‌ای مانند عدم اعتماد از سوی جامعه هدف ‌مواجه ‌شده‌اند. یکی از دلایل این‌گونه چالش‌ها، تردیدهای به وجود آمده در خصوص کیفیت آموزش و یادگیری در چنین مؤسساتی است. بنابراین توجه ویژه به موضوع کیفیت و ارزشیابی این مقوله در مؤسسات آموزش مجازی ضروری به نظر می‌رسد و برای این مهم، داشتن چارچوب جامعی از معیارها و شاخص‌های کیفیت مورد نیاز می‌باشد. هدف مطالعه حاضر، استخراج شاخص‌ها و مؤلفه‌های ارزشیابی کیفیت در آموزش مجازی از پیشینه موجود به منظور زمینه‌سازی برای تدوین و توسعه یک چارچوب جامع ارزشیابی کیفیت آموزش مجازی در مقطع آموزش عالی بود.   روش کار: این پژوهش کیفی با روش فراترکیب انجام شد که در آن الگوی اقتباس شده از رویکرد Walsh و Downe در شش مرحله مورد استفاده قرار گرفت. طی مراحل انجام الگوی مورد نظر (تعریف هدف، جستجوی نظام‌مند مطالعات مرتبط، ارزیابی اسناد، استخراج محتوای مرتبط، تجزیه و تحلیل محتوا و تفسیر یافته‌ها)، از 438 سند مرتبط با موضوع تحقیق در پایگاه‌های علمی، در نهایت 41 مورد انتخاب شد و مورد تحلیل قرار گرفت.   یافته‌ها: طی انجام گام‌های شش‌گانه پژوهش، 12 شاخص‌ ارزشیابی کیفیت آموزش مجازی با 47 مؤلفه در چهار بعد استخراج گردید. شاخص‌های استخراج شده برای ارزشیابی کیفیت با در نظر گرفتن دیدگاه‌های گوناگونی ‌که در پیشینه پژوهش وجود داشت، چارچوب جامعی را فراهم ساخت که در آن به جامعه هدف اعم از دانشجو، استاد و بازار کار توجه شد.   نتیجه‌گیری : شاخص‌های اصلی که باید محور ارزشیابی کیفیت آموزش مجازی قرار گیرد، شامل «دانشجویان، مدرسین مجازی، درس‌افزار/ محتوا، سیستم مدیریت یادگیری، ساختار درس/ دوره، زیرساخت‌های تکنولوژیک، تدریس، یادگیری، خدمات پشتیبانی، آموزش‌های ضمن خدمت، سنجش و ارزشیابی دانش آموختگان» می‌باشد. در چارچوب ارزشیابی کیفیت، مجموعه مؤلفه‌های اندازه‌گیری هر کدام از این شاخص‌ها از پیشینه استخراج شد.